To pytanie, które słyszę, od czasu do czasu, w swoim gabinecie.
Pani Aniu,
Bliska mi osoba ma depresję, co mogę zrobić?
Odpowiem na to pytanie dzieląc wypowiedź na etapy.
ETAP 1
DLACZEGO CHCESZ POMÓC?
Motywacją niesienia pomocy jest chęć bycia sprawczym, poprzez udzielenie efektywnego wsparcia. Jak i brak zgody na takie, a nie inne zachowanie bliskiej osoby. Chciałbyś by z powrotem wróciła do zdrowia i tryskała energią.
Dlatego szukasz rozwiązań, na przykład jaką książkę kupić, co powiedzieć, co zrobić, gdzie zabrać np. na spacer.
Żeby pomóc, należy wiedzieć z jaką chorobą ma się do czynienia, gdyż bez tej wiedzy nawet najlepsze chęci pomocy nie przyniosą efektu.
ETAP 2
CZYM JEST DEPRESJA?
Depresja to choroba, nie foch, nie lenistwo. Jej przyczyn może być wiele: zaburzenie chemii w mózgu, ciągłe uczucie bezsilności, przewlekły stres, długotrwałe poczucia wstydu, perfekcjonizm, branie na siebie zbyt wielu obowiązków, skłonności genetyczne, przeżycia traumatyczne, utrata pracy, rozwód, strata ważnej osoby, wypalenie zawodowe… .
Depresje z łacińskiego można przetłumaczyć, jako głębokie przygniecenie. Według Światowej Organizacji Zdrowia ‘WHO’ dotyka 2 razy częściej kobiet. Depresja, może przyjść szybko, będąc objawem przeżytego niedawno kryzysu. Może budować się latami, aż do momentu, kiedy chory nie będzie jej w stanie samodzielnie dźwigać. Może być także maskowana, co w efekcie prowadzi do lęków, natręctw, nerwic, uzależnień itp.
Depresje można leczyć. Depresja jest uleczalna, diagnozuje ją psychiatra, przepisuje leki i zaleca psychoterapię. Proces terapii ma pomóc w leczeniu, zmianie myślenia i nawyków, poradzeniem sobie z uczuciami, przerobieniem trudnych doświadczeń i innymi. Depresji nie należy lekceważyć, gdyż nieleczona może wywoływać dodatkowe zachowania autodestrukcyjne w tym akty samobójcze.
ETAP 3
PRÓBY POMOCY
Za każdym razem, kiedy próbujesz pomóc, skutecznie podnieść stan emocjonalny osoby chorej na depresję, uświadamiasz sobie, że to nie działa, a czasem wręcz przeciwnie, pogarsza się jej stan.
Co się wtedy dzieje? Najczęściej Ty odczuwasz złość i/lub smutek i/lub rozczarowanie i/lub bezskuteczność. Mimo Twoich chęci, Twoje działania nie przynoszą pożądanych efektów. Wtedy właśnie zaczynasz odczuwać cząstkę tego co osoba w depresji, czyli: niemoc, przygnębienie, bezsilność. Ona dodatkowo odczuwa głęboki smutek, zobojętnienie, czuje się niepotrzebna. W Tobie natomiast może rodzić się złość, gniew, frustracja, szukanie rozwiązań. Zauważ jednocześnie, że o te emocje trudno u osób z depresją. Powiem, Ci, że one są, ale bardzo głęboko schowane, jakby chwilowo zdezaktywowane, niewyrażanie, za to u Ciebie się aktywują.
ETAP 4
PROCES
Wyobraź sobie, że osoba w depresji przechodzi chorobę, która ma swój początek i koniec, w niektórych przypadkach przechodzi samoistnie w przeciągu pół roku. Podkreślam pół roku, czyli 6 miesięcy, ale w wielu przypadkach trwa znacznie dłużej i sama nie znika. Dla porównania podam, że sam proces psychoterapii powinien trwać minimum pół roku.
Wychodzenie z depresji to proces przejścia drogi, od A do Z. W Polskim alfabecie to 32ie litery. Chory nie może pójść na skróty, pominąć 15 liter, biorąc się w garść, zaciskając zęby, pośladki czy co tam chcesz. Zanim zbliży się do ‘Z’, musi przejść przez cały alfabet. Poprzez początek choroby, zanurzenie się w niej, ból, cierpienie, bezsilność, zobojętnienie, by w końcu zacząć odbijać się od dna.
Inaczej. Wyobraź sobie że człowiek ma wysoką gorączkę, brak sił, musi to wypocić, zażyć leki, odpocząć, by w końcu powoli odzyskać siły i zdrowie. Czyli przechodzi cały proces choroby, od infekcji, akceptacji pojawienia się choroby, czasu na wyleczenie, w końcu zdrowieje. Twoja rola w pomocy osobie w depresji pod pewnymi względami będzie wyglądała podobnie, a pod innymi nie.
Prawdopodobnie wygląda to tak: gotujesz np. rosół, umawiasz na wizytę u lekarza, podajesz leki, doradzasz, starasz się, można powiedzieć przychylasz nieba. W zamian otrzymujesz obojętność, brak docenienia, o słowach typu „dziękuje kochanie, że tak o mnie dbasz” możesz tylko pomarzyć. Czujesz się ignorowany, albo słyszysz tyko potakiwanie. W efekcie mimo Twego wsparcia /pomocy/ osoba w depresji nie podejmuje większych działań, szybko poddaje się lub nic nie robi. Brak reakcji ze strony osoby chorej powoduje, że czujesz się niedoceniony i sfrustrowany. To naturalne, rozumiem Cię. Masz dobre intencje, ale czasem masz już dość i chcesz, aby osoba chora wróciła do zdrowia. Ona też tego chce, ale czuje że nie umie, że brak jej sił, myśli że znowu się nie uda i im bardziej Ty naciskasz tym bardziej ona czuje, że zawodzi i w rezultacie oddala się.
PROCES AKTYWACJI NAJBLIŻSZYCH
Zauważ, ile jest siły w tej chorobie, jak ona aktywuje najbliższych do zmiany. Ile wzbudza emocji w tym złości. Chory z braku sił dzieli się, obowiązkami domowymi, finansowymi i innymi. Najprawdopodobniej zrzuca z siebie to, co w sobie długo nosił: przesadne wymagania , perfekcjonizm, branie na siebie zbyt wielu obowiązków, dopasowywanie się do innych, robienie bo tak trzeba a nie bo tak chcę. W tym momencie osoby najbliższe zaczynają przejmować obowiązki osoby chorej.
ETAP 5
CO ROBIĆ? 10 WSKAZÓWEK
To wszystko zależy od głębokości depresji, dlatego przygotowałam dla Ciebie wskazówki na każdy stan.
- BĄDŹ. Przyjmij, że im jest gorzej tym Twoja rola może ograniczyć się ‘do bycia’, powtarzam do 'bycia’ przy tej osobie. Czyli ogranicz swoją funkcję do towarzyszenie osobie w chorobie. Powiedz, że jesteś obecny, gdyby czegoś potrzebowała to jesteś i faktycznie bądź.
- MAŁE GESTY. Przynieś ciepłą herbatę, ulubioną potrawę, wyślij miłego smsa, pogłaskaj po głowie, przytul, nawet gdy jest się odpychanym.
- DOWIEDZ SIĘ CZYM JEST DEPRESJA. Przeczytaj choćby ten artykuł.
- ZAAKCEPTUJ, że osoba Ci bliska jest chora. To może nie być łatwe, ale zrób to nawet dla siebie, inaczej będziesz się mierzyć także ze swoją frustracją.
- POZWÓL przeżyć osobie trudne emocje, pamiętaj depresja to też proces, może ktoś musi sięgnąć swojego emocjonalnego dna. Uważam, że depresja jest chorobą wypieranej złości i gniewu, które domagają się wyjścia na jaw.
- LEKARZ. Gdy zauważysz, u bliskiej osoby, objawy depresji, powiedz jej o tym w formie wsparcia, że się martwisz, że może warto to sprawdzić. Namów na wizytę u psychiatry albo psychoterapeuty. Pójdź z nią, bądź towarzyszem, pokaż, że to nic wstydliwego. Pewnie gdyby było na odwrót ta osoba zaleciłaby Tobie to samo i zrobiłaby to z życzliwości czy miłości, prawda?
- MÓW, że to choroba, wcześniej czy później pokonacie ją, że teraz musi odpocząć, brać leki, że przyjdzie taki dzień gdy poczuje więcej sił. Mów, że jest ważna dla Ciebie, że kochasz, że powróci do sił w swoim czasie, że razem przetrwacie tą burzę.
- AKTYWIZUJ w zależności od fazy. Czytaj ulubioną książkę na głos, oglądajcie razem filmy, układajcie puzzle, chodźcie na spacer, wyjeżdżajcie na weekendy. Odpoczywajcie od obowiązków, od dnia codziennego. Im bardziej zaawansowana depresja tym bardziej pozwól zostać w łóżku, nic nie robić i towarzyszyć tak jak napisałam powyżej.
- SPORT jeżeli jest to jeszcze możliwe, uprawiajcie sport, najlepiej taki przy którym kompletnie zapomnicie o reszcie świata, jak rower, bieganie, taniec, tenis, narty, fitness grupowy, bule, siatkówka i inne. Jeżeli nie umiecie nie szkodzi, zawsze można zapisać się na lekcje. Rozumiem, że to nie jest za darmo, ale uzyskane endorfinki (hormony szczęścia), spalony kortyzol (hormon stresu), jędrne ciało i nowa umiejętność są tego warte.
- ODPUŚĆ SOBIE te wszystkie motywacje, straszenia i przesadne starania się, to w efekcie może tylko pogarszać stan was obojga. Generalnie nie wymagaj zbyt dużo.
Dodam, jako pocieszenie, że w swojej karierze, dość często słyszałam od osób które przeszły depresje, że przychodzi taki dzień, w którym poczuły się lepiej. Nie przychodzi on szybko, ale przychodzi.
ETAP 6
DBAJ O SIEBIE
Oprócz wsparcia bliskiej Ci osoby, przejmowania obowiązków i pozwolenia jej na odpoczynek, pokazania że może na Ciebie liczyć, pamiętaj także o sobie. Dbaj o swój stan psychiczno-emocjonalny, daj sobie prawo do odczuwania różnych emocji, Ty też potrzebujesz wsparcia. Czy wiesz, że m.in. w Szwecji szkoli się lekarzy, by także poświęcili uwagę osobom towarzyszącym choremu. By zapytali się jak oni się czują i czy potrzebują pomocy.
Pamiętaj o sobie, to tak jak w razie awarii w samolocie, najpierw zakładasz sobie maskę z tlenem, dopiero później dziecku. Potrzebujesz teraz wiele siły by dawać wsparcie, mimo, że może być Ci trudno. Dbaj o siebie.
Zrozumiałym jest, że możesz odczuwać złość, że tyle razy mówiłeś „nie przejmuj się tak tą pracą”, albo „nie bierz na siebie tyle obowiązków”, albo „zacznij myśleć pozytywnie„ i tym podobne. W między czasie widziałeś, jak osoba nie stosuje się do Twoich rad i pogarsza swój stan, nie jest w stanie funkcjonować już tak dalej i diagnozuje się u niej depresje. Teraz jest już chora, może właśnie ta choroba jest jej potrzebna do zrozumienia, że nie można tak dalej, do naprawienia siebie, do aktywacji złości, przerobienia wstydu, po to by już tyle na siebie nie brała i zaczęła dbać o siebie bardziej. Tobie pozostało pozytywne myślenie uzbrojenie się w cierpliwość, bo na efekty będzie trzeba poczekać.
TRZYMAM KCIUKI